گروه سیاسی: بیش از سه ماه از آغاز مسمومیت‌های سریالی گذشته است. مسمومیت‌ها از قم آغاز شده و حالا از ششم اسفند، به بروجرد، تهران، البرز و اردبیل رسیده است. بعد از ۹۰ روز، مسمومیت‌ها، تبدیل به مسئله دولت شده و در هیات دولت طرح موضوع می‌شود. حالا بعد از اوج‌گیری بحران و فشار افکارعمومی، وزیر کشور مسئول رسیدگی به ماجرا شده است. تا لحظه تنظیم گزارش، از عاملان مسمومیت‌ها نام و نشانی نیست و تمامی جلسات نمایندگان مجلس با نهادهای امنیتی و بهداشتی حکایت از عدم شناسایی عاملان مسمومیت‌ها دارد.
روایت بی‌تفاوتی به فاجعه‌ای که آغاز شد
از ابتدای شروع مسمومیت‌ها، این ماجرا جدی گرفته نشده و دلایل واهی در توضیح علت واقعه از سوی مسئولان بیان شده است. در نخستین واکنش رسمی به ماجرای مسمومیت‌های سریالی، در هنرستان نور ۲۲ آذر، روابط عمومی آموزش و پرورش قم با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که کارشناسان در حال بررسی علت مسمومیت هستند. با انتشار گزارش‌هایی دیگر از تکرار مسمومیت‌ها در مدارس قم در دی‌ماه، این‌بار آموزش‌و پرورش منشا را اتفاقات «خارج از مدرسه» دانست. مدیر ناحیه چهار اداره‌کل آموزش‌و پرورش قم نیز مشکل اصلی دانش‌آموزان مسموم‌شده را استرس اعلام کرد. هم‌زمان در اظهاراتی عجیب، مجید محبی، معاون دانشگاه علوم پزشکی قم نیز علت این حوادث را تند تند نفس کشیدن دانش‌آموزان دختر و استرس آن‌ها دانست.
این عادی انگاری موجب شد تا دستگاه های مسئول، رویکرد حرفه‌ای و سازمان‌یافته‌ای نسبت به ماجرا نداشته و از ابتدا زمان را در اختیار عاملان مسمومیت‌ها برای تکرار وقایع بگذارند. موضوعی که صدای محمد وحیدی عضو کمیسیون تحقیقات مجلس را هم درآورد و گفت: «هم‌چنان دستگاه‌های امنیتی و بهداشتی و درمانی با ابهام در این زمینه صحبت می‌کنند، باید این نگرانی با حساسیت دنبال شود تا خانواده‌ها از این نگرانی خارج شوند.»
فرصت ۹۰ روزه دولت به عاملان مسمومیت‌های سریالی
بعد از آن‌‍که زمان طلایی برای شناسایی عاملان حادثه از دست رفت، این افکارعمومی و خانواده دختران دانش‌آموز بودند که مسئولان دولتی را از خواب بیدار کردند و مسمومیت‌های سریالی به صدر اولویت‌های دولت تبدیل شد. این ماجرا آن‌قدر عجیب بود که بعد از مطرح شدن دست داشتن گروه‌های مذهبی تندرو در مسمومیت‌ها، به ناگاه و متاثر از تاخیر مسئولان دولتی در رسیدگی به ماجرا، دامنه مسمومیت‌ها از قم به استان‌های دیگر رسید. در فاصله چهار روز مدارس دخترانه تهران، البرز، اردبیل و لرستان، درگیر ماجرا شدند.
حالا بعد از گذشت سه ماه از آغاز مسمومیت‌های سریالی، وزیر آموزش و پرورش گفته «با دستور رئیس جمهور در جلسه هیات دولت، مرجع واحدی بین دستگاه‌ها برای پی‌گیری علت مسمومیت دانش‌آموزان برخی مدارس به مسئولیت وزیرکشور ایجاد و ساعتی قبل جلسه‌ای با حضور همه دستگاه‌ها تشکیل شد.»
عادی‌انگاری مسمومیت‌های سریالی توسط دولت
با گذشت سه ماه از آغاز مسمومیت‌ها، وزیر کشور مصاحبه کرده و گفته: «بیش از ۹۰ درصد از آن‌چه تحت عنوان عارضه برای فرزندان عزیزمان بود، عوامل خارجی نبوده و بیشتر استرس و نگرانی‌هایی بوده که بر اثر طرح این موضوع پیش آمده بود».
وحیدی در ادامه گفت: «آن‌دسته از دانش‌آموزان که احیانا عوارضی مانند سردرد، سرگیجه و سوزش گلو داشتند بلافاصله به بیمارستان منتقل شدند و اغلب آن‌ها در یکی-دو ساعت اولیه بدون نیاز به درمان خاصی مرخص شدند و تعداد محدود کمتر از ۱۰ نفر، به‌خاطر بیماری‌های زمینه‌ای، بیشتر نگهداری شدند تا با اطمینان خاطر بیشتری مرخص شوند.» وحیدی ادامه داد: «درباره عوامل این ماجرا و علت بروز نیز می‌گوییم طبق بررسی‌های صورت گرفته تاکنون عامل خاصی هنوز یافت نشده که مثلاً بگوییم یک ماده سمی خاصی بوده و بر اثر آن ماده رخ داده است؛ لذا تاکنون گزارش قطعی از ماده خاصی بوده، نداشتیم.»
این در حالی است که با اعلام «عمدی» بودن مسمومیت‌های سریالی، عنصر معنوی جرم یعنی ایجاد رعب و وحشت در مردم محقق شده است. رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس هم کاربرد «گاز ان. ۲ (N۲)» به‌عنوان عنصر مادی جرم را در حوادث اخیر تایید کرده است. عاملان مسمومیت‌ها در اقدامات خود از ابزارهای پخش کننده دست ساز بهره‌برداری کرده‌اند. در بروجرد و تهرانسر، مشاهده شده شیئی شبیه بمب دست‌ساز به داخل مدرسه پرتاب شده است.
حالا باید از جناب وزیر کشور که در جایگاه رئیس شورای امنیت کشور قرار دارند، سوال کرد با وجود وحشتی که دست کم در دختران دانش‌آموز و خانواده‌های آن‌ها رخ داده، آیا کشور، در وضعیتی قرار ندارد که جرم «ایجاد رعب و وحشت در میان مردم» در حال رخ دادن است؟ اگر خدای ناکرده به جای «گاز ان. ۲ (N۲)»، با علائمی که ایشان با عادی‌انگاری آن، خفیف می پندارند، گاز خطرناک‌تری از سوی عاملان استفاده شده بود، کدام مقام یا مسئول، پاسخگوی تعلل در اقدام علیه جان مردم می‌شد؟
دماسنج دولت کار نمی‌کند
واقعیت آن است که دولت به مسائلی که جامعه به آن حساس است، حساسیت ندارد. با گذشت ۹۰ روز از اقدام علیه دختران دانش‌آموز که امنیت روانی آن‌ها و خانواده‌ها را به مخاطره انداخته، عالی‌ترین مقامات دولت، گویی که مسئله‌ای امنیتی رخ نداده از وضعیتی ابراز رضایت می‌کنند که دانش‌آموزی فلج نشده و همه دانش‌آموزان از بیمارستان مرخص شده‌اند. این در حالی است که مسمومیت‌ها ادامه دارد و به گفته وزیر کشور هیچ فردی دستگیر نشده است. این میزان تفاوت در فهم معنای امنیت از سوی دولت و مردم بی‌سابقه است.
صورت مسئله آن است که فرد یا افرادی با کاربرد ابزاری، امنیت مردم چندین استان را به‌خطر انداختند و هنوز عالی‌ترین مقامات دولت نمی‌دانند این افراد چه کسانی هستند؟ چه انگیزه‌ای داشتند؟ و چگونه دارای چنین قدرت مانوری در دست کم پنج استان کشور بوده‌اند؟
چه می‌توان کرد؟
متاسفانه از آغاز ماجرا در قم، مقامات دولتی سیاست غیرشفاف در اطلاع‌رسانی را در پیش گرفته بودند. مقامات آموزش‌و پرورش و حتی مقامات محلی وزارت بهداشت نسبت به دغدغه خانواده‌ها و دختران دانش‌آموز بی‌تفاوت بودند. اگرچه آقای رئیس جمهور بعد از سه ماه وارد ماجرا شدند و وزیر کشور بعد از ۹۰ روز «کمیته مشترک اقدام»، تشکیل داده اما ضروری است به این مسئله توجه کرد که نباید نسبت به دغدغه‌های جامعه و افکارعمومی بی‌تفاوت بود. از این رو اطلاع‌رسانی شفاف در ماجرای مسمومیت‌ها و هم‌افزایی فعالیت‌ها برای شناسایی عاملان مسمومیت‌ها، محوری‌ترین اقدام در دولت محسوب می‌شود. دولت نباید فراموش کند بعد از اعتراضات سراسری مهرماه ۱۴۰۱، اعتماد عمومی نسبت به دولت کاهش یافته و هرگونه اقدام دولت در نمایش بی‌تفاوتی به جامعه، به تعمیق فاصله دولت و مردم منجر خواهد شد.
۲۱۶۲۱۳
