داوری بحران‌زده؛ وقتی VAR هم نجات‌بخش نیست
با گذشت فصل بیست‌وچهارم لیگ برتر فوتبال ایران، یک نکته بیش از هر زمان دیگری در فضای رسانه‌ای و افکار عمومی جلب توجه می‌کند: نقش پررنگ اشتباهات داوری در سرنوشت تیم‌ها. اگرچه تکنولوژی VAR به فوتبال ایران معرفی شده بود تا عدالت و شفافیت را تضمین کند، اما بررسی آماری از اشتباهات داوری نشان می‌دهد که نه‌تنها این هدف محقق نشده، بلکه بحران بی‌اعتمادی به قضاوت‌ها تشدید شده است.
سود و زیان تیم‌ها؛ عدالت یا تبعیض سیستماتیک؟
براساس گزارشی که اخیراً منتشر شده، تیم‌های مختلف در لیگ بیست‌وچهارم از اشتباهات داوری سود یا زیان قابل‌توجهی برده‌اند. در صدر این جدول، فولاد خوزستان با ۷ امتیاز سود و تنها یک امتیاز ضرر، بیشترین منفعت را از قضاوت‌ها برده؛ در حالی که استقلال خوزستان با ۲ امتیاز سود و ۱۱ امتیاز ضرر، بزرگ‌ترین بازنده اشتباهات داوری بوده است.
دیگر تیم‌هایی که بیش از اندازه متضرر شده‌اند عبارت‌اند از:
•آلومینیوم اراک: ۲ امتیاز سود، ۸ امتیاز ضرر
•نساجی مازندران: ۱ امتیاز سود، ۷ امتیاز ضرر
•ذوب‌آهن: ۵ امتیاز سود، ۸ امتیاز ضرر
این تفاوت فاحش میان سود و زیان تیم‌ها، پرسش‌های جدی درباره کارآمدی سیستم داوری و نحوه استفاده از VAR به وجود می‌آورد.
VAR؛ ابزار اصلاح یا ویترین نمایشی؟
فناوری VAR که در فوتبال جهانی به‌عنوان ابزاری برای اصلاح تصمیمات اشتباه داوران شناخته می‌شود، در فوتبال ایران نتوانسته نقش مؤثر خود را ایفا کند. عدم استفاده یکپارچه، نبود زیرساخت‌های فنی، ناتوانی در اجرای صحیح، و مهم‌تر از همه، عدم شفافیت در اعلام دلایل تصمیم‌گیری‌ها باعث شده تا این تکنولوژی نه‌تنها عدالت را برقرار نکند، بلکه به منبع جدیدی از اختلاف‌نظر و تنش تبدیل شود.
فینال جام حذفی؛ نماد آشکار ناکارآمدی
قضاوت جنجالی موعود بنیادی‌فر در دیدار فینال جام حذفی، که با اشتباهات متعدد همراه بود، نقطه عطف دیگری در ناکارآمدی سیستم داوری ایران محسوب می‌شود. اشتباهات تأثیرگذار وی نه‌تنها نتیجه بازی را تحت‌الشعاع قرار داد، بلکه بار دیگر افکار عمومی و کارشناسان را نسبت به کیفیت قضاوت‌ها به واکنش واداشت. فینالی که باید ویترین درخشان فصل فوتبال ایران می‌بود، به صحنه‌ای از اشتباهات فاحش داوری و اعتراضات شدید تبدیل شد.
اگرچه فدراسیون فوتبال در موضع‌گیری‌های رسمی خود تلاش کرده تا از داوران حمایت کند، اما واقعیت میدان فوتبال، چیز دیگری می‌گوید. برای خروج از این بحران، گام‌های اساسی زیر باید در دستور کار قرار گیرد:
1.بازآموزی و ارتقای علمی داوران با بهره‌گیری از کارشناسان بین‌المللی
2.اجرای کامل، شفاف و بدون تبعیض VAR در تمام مسابقات لیگ
3.افزایش نظارت و پاسخگویی رسمی بر عملکرد داوران از سوی کمیته داوران
4.شفاف‌سازی عمومی تصمیمات کلیدی داوران، مانند بسیاری از لیگ‌های معتبر دنیا
5.بازنگری در انتصابات داوری برای دیدارهای حساس با ملاک‌های شفاف و حرفه‌ای
زمان آن رسیده است که فدراسیون فوتبال ایران رویکردی اصلاح‌گرایانه در پیش بگیرد. اعتبار فوتبال، سرمایه اجتماعی آن است و ادامه این روند ناعادلانه، نه‌تنها به باشگاه‌ها و بازیکنان، بلکه به اعتماد عمومی هواداران نیز آسیب جدی وارد می‌کند. اگر امروز برای اصلاح اقدام نشود، فردا برای جبران، بسیار دیر خواهد بود.
