تلاش دولت برای مقابله با گردوغبار/ شرایط کشورهای همسایه مانعی برای پیشرفت
گرد و غبار سوغات زندگی شهرنشینی و به اصطلاح توسعه یافته است، ارتباط این دو را می توان در روند تغییر اقلیم، خشکسالی، خشک شدن تالاب ها و رودخانه ها و تبدیل شدن آنها به کانون های گرد و غباری جستجو کرد، ایران هم در کمربند گرم و خشک جهان واقع شده از این رو بیش از پیش تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته و این مساله پدیده ای به عنوان گرد و غبار را برای کشور رقم زده است. البته در این زمینه بیشترین تاثیر را از کشورهای همسایه می گیرد.
در مجموع ٨ کانون گرد و غبار در خاورمیانه شناسایی شده که با وزش باد به سمت کشور ما هدایت می شوند، کانون اول در عربستان، کانون دوم در امارات، کانون سوم شمال عربستان، کانون چهارم جنوب عراق، کانون پنجم شمال عراق، کانون ۶ ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و کانون ٧ و ٨ افغانستان و پاکستان و بخشی هم در ایران است، این کانون ها بخش های مختلف کشور را تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار می دهند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته حدود ۳۰۰ میلیون هکتار منشاء گرد و غبار در اطراف کشور ما وجود دارد که قسمت عمده گرد و غبار آن با توجه به جریانات جوی به سمت کشور ما گسیل می شود، از شمال شرق کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، پاکستان و از سمت جنوب، جنوب غرب و غرب کشورهای عراق، سوریه، عربستان و اردن هستند که با توجه به فصل های مختلف گرد و غبار آنها به سمت کشور ما می آید، البته در میان این کانونی در منطقه ای میان سوریه و عراق منشاء اصلی گرد و غبار است که بیشترین میزان گرد و غبار از آنجا به سمت کشور ما روانه می شود.
عراق با چهار کانون گرد و غباری با مساحت کل ۲۳.۸ میلیون هکتار و مجموع غبارخیزی ۵.۵ میلیون تن در سال مناطقی از غرب شامل استان های کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام و لرستان، در جنوب غربی استان های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر، در جنوب استان های فارس، کرمان و هرمزگان، در شمال غربی استان های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان را تحت تاثیر قرار می دهد.
البته در این میان نباید از کانون های داخلی هم غافل شد، حدود ۳۴.۶ میلیون هکتار کانون غبار خیز داخلی شناسایی شده که برای مقابله با آنها یک برنامه ۱۰ ساله تدوین و برای اجرا به دستگاه های مرتبط مانند وزارت نیرو ، جهاد کشاورزی، نفت، صمت و کشور داده شد تا عملیات میدانی آغاز شود، بر اساس آن کانون ها، نوع عملیات اجرایی مقابله با گرد و غبار در آنها و دستگاه های متولی مشخص شده است.
اما اکنون مساله مهم شرایط کشورهای همسایه است که گرد و غبار ناشی از کانون های آنها کشور را در بخش های مختلف غرب و شرق دچار مشکل کرده است که در چند سال گذشته حتی به تهران نیز رسیده، همچنین باید به این نکته هم توجه کرد که سال گذشته برای اولین بار گرد و غبار به استان های شمالی کشور رسید که این روند جای نگرانی دارد و می طلبد تا برنامه های مقابله چه داخل و چه خارج از کشور با شتاب بیشتری پیگیری شود.
در این میان یکی از مشکلات و چالش های اجرای برنامه های مقابله با گرد و غبار در خارج از کشور شرایط سیاسی و امنیتی کشورهای همسایه به ویژه عراق است که بیشترین گرد و غبار هم از آن کشور به سمت کشور ما گسیل می شود، برای حل این مشکل قرار شد گروهی از کارشناسان از ایران به عراق سفر کنند؛ در این راستا علی سلاجقه معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به سیمای وطن گفته بود طبق توافق صورت گرفته میان ایران و عراق در نشست بین المللی مقابله با گرد و غبار که تیرماه امسال در ایران برگزار شده بود، قرار شد که مهرماه امسال تبادل کارشناس میان این دو کشور انجام شود تا موضوع بررسی و عملیات میدانی آغاز شود.
اما به نظر می رسد تاکنون ( تا زمان ارسال خبر) هنوز خبری از کشور عراق مبنی بر توافق اعزام کارشناس به این کشور نرسیده است که با توجه به اهمیت موضوع، روند خشکسالی و فعال تر شدن کانون های گرد و غباری می طلبد که وزارت خارجه کشور ما و همچنین دولت عراق با جدیت بیشتری به موضوع بپردازند. این در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست تمام تلاش خود را برای اجرای به موقع این امر به کار گرفته است.
در این راستا دبیر ستاد ملی مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست سیمای وطن گفت: کشورهای ایران و عراق به توافق رسیدند تا مهرماه امسال برای مقابله با گرد و غبار تیم کارشناسی میان دو کشور مبادله شود، در گام اول قرار است که تیمی از ایران به عراق برود تا نسبت به مطالعه کانون های گرد و غباری این کشور و ارائه راهکار برای مقابله با آن اقدام کنند، برای این منظور دو تاریخ ۲۴ و ۲۷ مهرماه تعیین شده است اما تاکنون خبری مبنی بر اجرای این توافق از سوی عراق نشده است. البته دراین زمینه با عربستان هم به توافق رسیده ایم.
علی محمد طهماسبی بیرگانی افزود: برای این منظور نامه ای به وزارت خارجه ارسال کردیم و آنها نامه را به سفارت ایران در بغداد فرستادند اما هنوز پاسخی از طرف عراق به ایران داده نشده است شاید در مدت باقیمانده خبری بشود اما فعلا مشخص نیست که آیا تیم ایرانی در زمان تعیین شده می تواند عراق برود یا خیر.
وی ادامه داد: ستاد ملی مقابله با گرد و غبار متشکل از سازمان های مختلف از جمله وزارتخانه های نیرو، نفت، جهاد کشاورزی، وزارت خارجه، کشور، سازمان های انرژی اتمی و هواشناسی است که هر یک وظایف مختلفی دارند اما در این تیم آنهایی که به طور مستقیم در بخش اجرا نقش دارند، حضور خواهند داشت.
وی اظهار داشت: برای این منظور تصمیم گرفته شد ابتدا در عراق مناطقی که هم مهم هستند و هم از نظر فنی و امنیتی امکان دسترسی به آنها وجود دارد مشخص شوند بعد از آن نوع عملیات و میزان اعتبار برای اجرا در آن مناطق تعیین می شود، در واقع در نظر داریم کاری که در داخل کشور برای مهار کانون های گرد و غباری انجام می شود در آن مناطق نیز اجرا شود.
طهماسبی با اشاره به اینکه برای اجرای عملیات باید شرایط مساعد باشد گفت: برای اجرای برنامه ها باید هوا خنک و امکان بارندگی هم بیشتر باشد از این رو معمولا حدود آذر و دی ماه زمان مناسبی است از این رو امیدواریم که مجوز ورود کارشناسان ما به عراق هر چه زودتر صادر شود تا زمان کافی برای برنامه ریزی و اجرای عملیات داشته باشیم.
نامه ای به وزارت خارجه ارسال کردیم و آنها نامه را به سفارت ایران در بغداد فرستادند اما هنوز پاسخی از طرف عراق به ایران داده نشده است شاید در مدت باقیمانده خبری بشود اما فعلا مشخص نیست که آیا تیم ایرانی در زمان تعیین شده می تواند عراق برود یا خیر.وی افزود: البته ما طوری برنامه ریزی کرده بودیم که ابتدا تیم عراقی به ایران بیاید اما آنها اصرار داشتند که ابتدا تیم ایرانی به عراق برود تا کانون ها را شناسایی و راهکار مقابله را ارائه دهند و بعد از آن عملیات اجرایی آغاز شود، ما هم توافق کردیم اما قرار شد که بعد از آن تیم عراقی به ایران بیاید تا نمونه کارهای انجام شده در ایران را از نزدیک ببینند بعد در کشور خود اجرا کنند.
وی تاکید کرد: اما در نشست بین المللی مقابله با گرد و غبار که تیرماه امسال با حضور مقامات عالیرتبه ۱۲ کشور درگیر با این پدیده در ایران برگزار شد، با وزیر محیط زیست عراق توافق کردیم که این دو مرحله رفت و برگشت کارشناسان به دو کشور ایران و عراق باید قبل از آذرماه انجام و تمام شود و بر آن هم تاکید کردیم چون باید زمان کافی برای اجرای عملیات در دست داشته باشیم، در مکاتبات اخیری هم که با وزارت خارجه کشورمان داشتیم و آنها هم آنرا به سفارت ایران در بغداد ارجاع دادند دوباره بر این ملاحظات تاکید کردیم و خواستار سرعت بخشیدن در کار شدیم.
دبیر ستاد ملی مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست درباره اینکه چه مانعی برای تسریع در کار بر سر راه وجود دارد گفت: عراق در شرایط مساعدی نیست نه دولت و نه مجلس تکلیفشان مشخص نیست، برای همین نمی دانیم که پاسخ ما از طرف آنها چیست، هر چند که تاریخ تعیین شده نرسیده است اما با توجه به زمان باقیمانده جای نگرانی وجود دارد که کارها در زمان مناسب پیش نرود و نگران هستیم که آنها به ما جواب منفی بدهند و بگویند نمی توانند پذیرای ما باشند.
وی درباره هزینه این عملیات در عراق اظهار داشت: نوع عملیات که مشخص شود با توجه به امکانات نیز حدود اعتبار تعیین می شود، این روند هم فرایندی دارد که نقش ما و نقش عراقی ها در آن مشخص می شود، البته هنوز درباره اعتبار صحبتی نشده است چون ابتدا باید نوع عملیات و نقش ما در آن مشخص شود، اینکه آیا فقط بحث آموزش ، راهنمایی و استفاده از تجربیات است یا اینکه موضوع کمک هم طلب می شود، البته در این زمینه در دنیا کشورها به هم کمک می کنند اما در این زمینه اگر قرار بر این باشد باید بیشتر بررسی شود و نمی دانم که آیا نمونه آن در کشور اجرا شده یا نه ؛ در این صورت قطعا به مراجع بالادستی نیاز است تا تصمیم گیری شود؛ اینها گام های بعدی است، اگر خودشان هزینه را تقبل کنند سهولت کار بیشتر خواهد بود اما اگر قرار باشد ما هم همکاری کنیم به یک سری جلسات در سطوح بالاتر نیاز است.
عراق در شرایط مساعدی نیست نه دولت و نه مجلس تکلیفشان مشخص نیست، برای همین نمی دانیم که پاسخ ما از طرف آنها چیست، هر چند که تاریخ تعیین شده نرسیده است اما با توجه به زمان باقیمانده جای نگرانی وجود دارد که کارها در زمان مناسب پیش نرود و نگران هستیم که آنها به ما جواب منفی بدهند و بگویند نمی توانند پذیرای ما باشند.
طهماسبی درباره اینکه با توجه به خشکسالی و افزایش روزهای گرد و غباری آیا نیاز نیست که به کار سرعت داده شود گفت: تلاش خودمان را می کنیم مشکل ما شرایط کشورهای همسایه است ، ما به عراق رفتیم و در یک شرایط فشرده کار کردیم به آنها هم فشار می آوریم، در بحث های بین المللی مسائل متفاوت و تا حدودی زمان بر است، به نظر می رسد که علاقه زیادی به برگزاری جلسات دارند در حالی که ما اصرار داریم که هر چه سریعتر وارد فاز اجرایی شویم، اما مساله مهم شرایط کشورهای طرف مقابل ما است، شرایط آنها ثابت نیست ، هر چند ذهنیت آنها نسبت به ۴ تا ۵ سال گذشته نسبت به مساله گرد و غبار تا حدودی تغییر کرده اما به نظر می رسد که این مساله همچنان برای آنها از اولویت کمی برخوردار است ، البته باید بگویم که وضعیت در شرق کشور هم بدتر از غرب است، حقابه هامون داده نمی شود و این تالاب کامل خشک شده است.
وی تاکید کرد: ما تمام تلاش خود را به کار می گیریم اما فشارهای ما هم در حد مکاتبات است، متاسفانه حتی برخی سازمان های داخلی هم نسبت به مساله گرد و غبار جدی نیستند، ما با وزارت جهاد کشاورزی مکاتبه کردیم که برنامه های خود را در راستای کاهش گرد و غبار ارسال کند اما هنوز از آنها خبری نشده و برنامه ای به دست ما نرسیده است ، این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی مهمترین عضو ستاد مقابله با گرد و غبار هستند و کار عملیاتی و اجرایی جزو وظایف انها است اما به نظر می رسد آنرا جدی نگرفتند از طرف دیگر به طرف خارجی هم از طریق وزارت خارجه فشار می آوریم.
