ایران؛ «پیچ تاریخی تحولات جمعیتی» و ثبت رکوردها
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور با بیان اینکه ایران در «پیچ تاریخی تحولات جمعیتی» قرار دارد، می‌گوید: تقریبا همه شاخص‌های جمعیت‌شناختی کشور، رکوردهای حداقلی را ثبت کرده‌اند.
صالح قاسمی در گفت‌وگو با سیمای وطن، با تاکید بر اینکه در تحولات جمعیتی ایران در مقطع بسیار مهمی قرار داریم که به تعبیری می‌توان آن را مهم‌ترین «مقطع گذار جمعیتی ایران» یا به تعبیری عمومی‌تر «پیچ تاریخی تحولات جمعیت» در ایران نامید، اظهار کرد: ایران در وضعیت هشدار شاخص‌های جمعیتی قرار دارد و تقریبا همه شاخص‌های جمعیت‌شناختی کشور رکوردهای حداقلی را ثبت کرده‌اند.
وی درباره شاخص‌های مختلف جمعیتی گفت: نرخ رشد جمعیت کشور امروز به ۰.۷ درصد رسیده و این کمترین نرخ رشدی است که در طول تاریخ ثبت شده است. این نرخ کاملا به سوی صفر و نرخ رشد منفی میل دارد و این نرخ در طول تاریخ ایران بی‌سابقه بوده است.
ثبت پایین‌ترین نرخ باروری در تاریخ ایران
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور از ثبت پایین‌ترین نرخ باروری در تاریخ ایران خبر داد و خاطرنشان کرد: امروز پایین‌ترین نرخ باروری در تاریخ ایران را ثبت کردیم؛ به طوریکه نرخ باروری در ایران به ازای هر زن ۱.۶ فرزند اعلام شده است و با این اوصاف نرخ باروری کمتر از سطح جانشینی تقلیل پیدا کرده و این روند نیز بی‌سابقه است.
قاسمی به نرخ سالمندی در جمعیت کشور اشاره کرد و گفت: امروز ۱۱ درصد جمعیت کشور، جمعیت بالای ۶۰ سال را تشکیل می‌دهند و این درحالیست که در هیچ مقطعی، این میزان از سالمندی را نداشته‌ایم، ضمن اینکه طی سه دهه آینده شاهد افزایش سالمندی به بیش از ۳۰ درصد خواهیم بود و به تعبیری سونامی سالمندی در ایران به راه خواهد افتاد. کشورهای زیادی در بازه زمانی بیش از ۱۰۰ سال از مقطع جوانی جمعیت به مقطع سالخوردگی رسیده‌اند، اما ایران این روند را طی حدود ۲۵ تا ۳۰ سال طی می‌کند.
کاهش حدود نیم میلیون تولد طی پنج سال
وی ادامه داد: از سوی دیگر کاهش حدود نیم میلیون تولد طی پنج سال نیز از دیگر آمارهایی است که باید به آن توجه شود؛ براساس آمارها، از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ حدود نیم میلیون تولد را از دست دادیم و این آمار نیز در جای خود رکورد بی‌سابقه‌ای است. با این شاخص‌های حداقلی سال‌هاست که زنگ خطر هشدارهای جمعیتی به صدا درآمده است.
وی معتقد است که مقایسه وضعیت ایران با کشورهای همسایه و کشورهای جهانی نشان‌دهنده نداشتن وضعیت مطلوب شاخص‌های جمعیتی ایران است. اگرچه بسیاری از این روندهای جمعیتی در همه کشورهای دنیا تجربه می‌شود اما تحولات جمعیتی در ایران دو ویژگی منحصر به فرد دارد که این دو ویژگی پیامدها و آسیب‌های هشدارهای جمعیتی برای ایران را دو چندان می‌کند.
ایران رکورد دار سرعت کاهش نرخ باروری در جهان
قاسمی با اشاره به ویژگی‌های جمعیتی ایران گفت: سرعت تحولات جمعیتی در ایران بسیار زیاد است. کشورهای زیادی در جهان هستند که نرخ باروری‌شان از بیش از ۵ فرزند به ازای هر زن به حدود دو فرزند کاهش پیدا کرده است اما اغلب کشورها این روند را در بازه زمانی بیش از یک قرن طی کرده‌اند، حال آن که ایران این مسیر را از بیش از ۶ فرزند به ۱.۶ فرزند در بازه زمانی ۳۰ ساله طی کرده است، لذا رکورد سرعت کاهش نرخ باروری در جهان به نام ایران ثبت شده و این موضوع یک هشدار تلقی شده و موجب می‌شود نظام برنامه‌ریزی کشور نتواند با این سرعت خود را تطبیق دهد.
وی درخصوص دومین ویژگی منحصر به فرد جمعیتی ایران نیز اظهار کرد: اغلب کشورهایی که روند گذار جمعیتی و سالخوردگی جمعیت را طی می‌کنند، بعد از مدرنیزاسیون و دستیابی به شاخص‌های رشد اقتصادی و پیشرفت و توسعه، مسیر سالخوردگی جمعیت را طی می‌کنند، اما آنچه در ایران رخ می‌دهد این است که ما قبل از تجربه روند توسعه و پیشرفت اقتصادی، به یک کشور سالخورده تبدیل می‌شویم، لذا پیامدهای این گذار جمعیتی برای ایران بسیار بیشتر از گذشته خواهد بود و این دو ویژگی باعث می‌شود که تحولات جمعیتی در ایران حساسیت بیشتری داشته باشد.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور در این راستا به ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت اشاره کرد و گفت: این روزها سالگرد هشتمین سال ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت است و باید گفت که این سیاست‌ها جزء جامع‌ترین و دقیق‌ترین سیاست‌های جمعیتی در دنیا هستند.
راهبردهای اقتصادی می‌تواند بر شاخص‌های جمعیتی کشور تاثیرگذار باشد؟
به اذعان قاسمی، سیاست‌های کلی جمعیت تمام متغیرهای موثر بر الگوی فرزندآوری خانواده ایرانی را در خود لحاظ کرده و یک سیاست جامع و دقیق است، اما مشکلی که در ایران وجود دارد این است که معمولا سیاست‌ها از جمله سیاست‌های جمعیتی با تاخیر و سطحی پایین‌تر از سطح سیاستی اجرا می‌شوند و این فاز تاخیری اجرای سیاست‌ها در کشور آسیب زیادی برای ما ایجاد کرده است و به نظر باید در رابطه با سیاست‌های جمعیتی این موضوع برطرف شود.
اما با این وجود او معتقد است که سیاست‌های کلی جمعیت در صدد دو راهبرد اصلی است؛ راهبردهای اقتصادی شامل اعطای امتیازات اقتصادی به خانواده ایرانی برای فرزندآوری و راهبردهای فرهنگی که در صدد اصلاح نگرش اجتماعی و اصلاح ارزش‌گذاری اجتماعی در موضوع فرزند و فرزندآوری است. به نظر می‌رسد اگر عزم و اراده ملی وجود داشته باشد این سیاست‌ها می‌تواند شاخص‌های جمعیتی کشور را متاثر کند.
این جمعیت‌شناس در پاسخ به سوالی درخصوص میزان همکاری دستگاه‌ها برای موضوع جمعیت گفت: باید توجه داشته باشیم که قرار نیست همه دستگاه‌ها و ارگان‌های کشور همه با هم یک کار را انجام دهند، باید هر دستگاه، نهاد و سازمان رسالت خاصی که در حوزه تحولات جمعیتی بر عهده دارد را شناسایی، طراحی و به آن عمل کند.
قاسمی افزود: هر دستگاه علاوه بر تکالیف قانونی که در قانون جوانی جمعیت دارد باید نظام برنامه‌ریزی و مدیریت خود را با محوریت و اصالت خانواده شکل دهد.
انتهای پیام
