گروه سیاسی: ایران بعد از هفت سال با عربستان بر سر توافقات امنیتی – تجاری دولت خاتمی، بیانیه داد. بیانیه‌ای با تاکید بر بازگشت بر مرزبندی‌های توافقات قبلی که امنیت و تجارت بین دو کشور را تضمین می‌کرد. رابطه دو کشور ایران و عربستان، زمانی خدشه‌دار شد که برجام در دولت روحانی تصویب شده بود و خودسرها در زمستان سال۱۳۹۴ در اعتراض به اعدام شیخ نمر، به سفارت عربستان در تهران و کنسول‌گری آن در مشهد حمله کردند و وارد سفارت شدند. تصاویر منتشر شده از این حمله نشان می‌داد قوای انتظامی و پلیس، مقاومتی در برابر حمله کنندگان نداشتند و آن‌ها بعد از ورود به سفارت عربستان، تصاویر پادشاه عربستان و پرچم آن‌را پایین کشیدند. سفارتخانه را آتش زدند و این آغازی بود برای تغییر سیاست خارجی عربستان در برابر ایران.
آن زمان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتقاد تلویحی به این حمله و برهم خوردن رابطه ایران و عربستان گفته بود «باید با زبان دیپلماسی انقلاب اسلامی را به دنیا معرفی کنیم و نباید اسیر فضای شعارزدگی شویم که اثرات و نتایج آن را در دوران هشت ساله دولت سابق دیده‌ایم.»
حسن روحانی علی‌رغم توضیح رسمی به سازمان ملل درباره این حادثه و دستگیری تعدادی از افراد خودسر که رهبری آن‌ها را یک نفر ملبس به لباس روحانیت و وابسته به ستادهای انتخاباتی یکی از نامزدهای رقیب حسن روحانی برعهده داشت، در ۲۰ خرداد ۱۴۰۰ گفت: «خدا نیامرزد آن‌هایی را که نگذاشتند روابط بین ایران و برخی همسایه‌ها به خوبی انجام بگیرد. کارهای کودکانه و احمقانه انجام دادند، به مراکز دیپلماتیک حمله کردند. اگر این‌ها نبود امروز شرایط بهتری داشتیم.»
این در حالی است که ابراهیم رئیسی که در زمان حمله به سفارت عربستان در جایگاه دادستان کشور بود، در نشست ائمه جمعه کشور تاکید کرده بود «ایران نیازی به ارتباط با عربستان ندارد».
اولین واکنش دولت عربستان توسط وزیر امورخارجه عربستان و رئیس اداره رسانه‌ای عربستان اعلام شد و آن‌ها به‌طور مشترک در یک کنفرانس خبری ادعا کردند که نیروهای ایرانی هیچ تلاشی برای جلوگیری از تجاوز به ساختمان سفارت و کنسول‌گری انجام ندادند و از هیئت دیپلماسی ایرانی خواسته‌است تا ظرف ۴۸ ساعت خاک این کشور را ترک کنند.
در ادامه بحرین اولین کشوری بود که به حمله سفارت عربستان واکنش نشان داد این کشور در حمایت از عربستان از هیئت دیپلماتیک ایران خواست که ظرف ۴۸ ساعت خاک بحرین را ترک کند. مقام‌های سودان نیز بعد حمله به مکان‌های دیپلماتیک به عربستان اطلاع دادند که دولت سودان سفیر ایران و دیپلمات‌های این کشور را در اعتراض به حمله به سفارت عربستان در تهران اخراج کرده‌است. کویت عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز سفیر خود در ایران را فراخواند. وزارت امور خارجه سومالی هم مداخلات ایران در امور داخلی سومالی را دلیل قطع روابط دانست و به کارکنان سفارت ایران ۷۲ ساعت فرصت داد تا خاک این کشور را ترک کنند. همان زمان امارات متحده عربی سطح روابط دیپلماتیک خود را با ایران در سطح کاردار کاهش داد.
این امر باعث شد تا اعزام به حج حجاج دچار اختلال جدی شود. عربستان بعد از حمله خودسرها به سفارتش در ایران، به ایرانی ها برای مراسم حج ویزا نداد. در مدت هفت سال از واقعه حمله به سفارت عربستان، تعدادی زیادی از مردان و زنان سالخورده، چشم به بازگشایی مراسم حج داشتند و برخی نیز در این سال‌ها فوت شدند و نتوانستند حج واجب خود را به‌جا بیاورند.
این حرکت اما آثار و عوارض دیگری نیز به دنبال داشت. بر اثر فشار عربستان ایران میزبانی بازی های فوتبال آسیا را از دست داد، آن زمان حجت الاسلام میردامادی امام جمعه‌ی موقت اصفهان ضمن گلایه‌ی شدید از این‌که برخی مسئولان ورزش فوتبال کشور حاضر شده‌اند مسابقات فوتبال را در عربستان بازی کنند تصریح کرد: «تیم عربستان گفته است به ایران نمی‌آید اما مسئولان ایران گفته‌اند ما می‌رویم!» وی تصریح کرده بود: «این چه ذلتی است که حاضریم در کشوری بازی کنیم که یک سال است بر سر مردم بی گناه یمن انواع بمب‌ها را می‌ریزد.»
با منازعه در روابط ایران و عربستان، پخش برنامه‌های ایران اینترنشنال از ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ مصادف با دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران آغاز شد. حمایت مالی عربستان از این شبکه ماهواره‌ای، آن را به مرجعیت خبری برخی از ایرانیان تبدیل کرد و ماحصل سرمایه‌گذاری سعودی بر این شبکه، جریان‌سازی انکارناپذیر و خسارت بر ایران در جریان اعتراضات مهرماه ۱۴۰۱ بود.
همچنین رسانه‌ها به‌نقل از «الخلیج الجدید» خبر دادند که شرکت‌های بیمه دریایی به‌دنبال افزایش اختلافات میان تهران با ریاض، در اقدامی تازه از ورود کشتی‌های ایرانی به آب‌ها و بندرگاه‌های عربستان سعودی و بحرین ممانعت به‌عمل آورده‌اند.
روابط ایران و عربستان بعد از حمله به سفارت این کشور که آغاز آن از مشهد و با حمله گروهی از خودسرها آغاز شده بود، به قرار گرفتن عربستان در محور همگرا با ترامپ و اسراییل علیه ایران بعد از خروج امریکا از توافق هسته‌ای شد. عربستان به‌نمایندگی از امریکا، انگیزه لازم برای اتحاد با امارات را به‌دست آورد تا بتواند ایران را در دو جبهه نبرد سوریه و جبهه اقتصادی کنترل کند.
آن زمان، تحلیل خبرگزاری بسیج در بهمن۱۳۹۴ درباره ورود عربستان به فاز نظامی با ایران این بود که «ورود مستقیم به فاز نظامی به معنای یکسره کردن خط مقاومت و از بین بردن حرم مطهر حضرت زینب (س) و اهل بیت و نمادهای شیعه خواهد بود و علاوه بر تجزیه سوریه و نابودی حزب‌الله با برنامه‌های وحشتناک انهدام ایران و تبدیل کشور به‌عنوان زمین سوخته پیش خواهند رفت، لذا ایران باید در سوریه با تجدید قوا و قدرتی فزاینده وارد شود و هر قدم عقب نشینی به منزله نزدیک شدن یک قدم جنگ به مرزهای کشور است، اگر ناتو، عربستان و محور عبری عربی وارد جنگ شوند در آن صورت ایران و سوریه و روسیه طرف دیگر این جنگ خواهند بود و با توجه به انفجار بحران باید منتظر یک جنگ جهانی بود»
حالا بعد از هفت سال از خودسری خودسرها در حمله به سفارت عربستان، شمخانی به عنوان نماینده رهبرانقلاب به چین رفته و با عربستان بیانیه‌ای را برای بازگشت به توافقات امنیتی-تجاری دولت اصلاحات که در سال۱۳۸۰ با عربستان منعقد شده بود، امضا کرده است. شمخانی در بهمن ۱۳۹۴ در پاسخ به سوالی در خصوص پیگیری موضوع حمله به سفارت عربستان نیز گفته بود: «این حادثه پیگیری شد، عاملان آن شناسایی و پرونده آن‌ها به قوه قضائیه ارائه شد و در شرف محاکمه هستند» معاون امنیتی و انتظامی وزیر کشور نیز اعلام کرده بود «گزارش تعرض به سفارت عربستان سعودی آماده و تقدیم رهبر معظم انقلاب شده است.»
عادی سازی روابط ایران و عربستان اگرچه دستاورد بزرگی برای کاهش هزینه‌های تحمیل شده به ایران در سیاست خارجی محسوب می‌شود، اما این موضوع اهمیت دارد که چه کسانی هزینه خسارت‌های بیشمار مادی و معنوی بر مردم ایران را بعد از حمله خودسرها به سفارت عربستان و قرار گرفتن رابطه ایران-عربستان در اوج تنش، پرداخت خواهند کرد؟ آیا با گذشت هفت سال از تحمیل هزینه به ایران در سیاست خارجی، مرز میان غیرت دینی و مصالح ملی برای خودسرها مشخص شده است؟ بالارفتن از دیوار سفارتخانه‌های عربستان و انگلستان هیچ‌گاه از سوی رهبرانقلاب تایید نشد اما چه کسانی در کشور هزینه خودسری ها را از سفره مردم فاکتور می‌کنند؟
۲۱۶۲۱۳
