…فقط مذهبی‌ها بخوانند

فروزان آصف نخعی: نابودی سیاسی شامل همه می شود حتی مومنان به ویژه اگر دچار سیاسی کاری شوند. در تیتر تاکید کردم تنها مذهبی‌ها گزارش حاضر را بخوانند، زیرا آنان خود را به درستی مخاطب خداوند در قرآن می‌دانند و به همین دلیل در صورت تخلف از آیات آن، مستوجب عذابی سخت‌تر هستند. از این منظر که بی‌تردید آنان که می‌دانند از آنان که نمی‌دانند بسیار متفاوت هستند. و عقوبت سخت برای کسی که دانسته هر سخن باطلی را برزبان می‌راند، و یا هر فعلی را به ناحق انجام می‌دهد، شایسته است. قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ (زمر آیه ۹). از آن روی ما مذهبی‌ها گمان می‌کنیم قوم و اشخاص برگزیده خداوند هستیم، و از این رو هرگونه خارج از قواعد دینی عمل بکنیم، هر اشتباهی اعم از زبانی و عملی مرتکب بشویم، به بهانه قاعده فیض، لطف خداوند حتما شامل حالمان شده و به ساحل نجات رهنمون می‌شویم. و حاشا که خداوند برای هیچ قوم، گروه، وشخصی چنین چک سفید امضایی صادر نکرده است. این ذره ذره اعمال ما هستند که از ما انسانی رشدیافته و با حکمت می سازد، و یا برعکس. فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ (آیات ۷ و ۸ سوره زلزال)

ویژگی عمل های کوچک آدمیان آن است که هر انتخابی و هر عمل کوچکی، مقدمه و جبر انتخاب عمل دیگر می شود «کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ» اما این مقدمات برای ورود به بحث اصلی است که هر کسی هرچه می خواهد به صورت غیر دقیق مطرح می کند بدون آن که به پیامدهای آن توجه داشته باشد. این موضوع به طور برجسته در سخنان متفکران و فیلسوفان نیز منجر به واکنش شدید اجتماعی می شود. موضوعی که به صورت گسترده در شبکه های اجتماعی و دیگر رسانه ها مشاهده می کنیم که بخشی از آن خود نتیجه سیاست های کلان غیر دقیق در حوزه اطلاع رسانی از سوی رسانه ملی است که طبع آدمیان و افکار عمومی را به ویژه در حوزه سیاست به سوی داده های پردازش نشده، سوق داده است. اخبار غیردقیق همه هستی سیاست ایران اشباع کرده به نحوی که بانیان سیاسی اخبار غیر دقیق اکنون قربانیان نخست آن هستند؛ و مسئول نخست گسترش اخبار غیر دقیق، عدم پیروی اغلب مذهبی ها در علوم مربوط به اطلاع رسانی، مشی سیاسی، و ارتباط و تشکیلات سیاسی است. رواج تملق در ابعاد مختلف آن ناشی از چنین وضعیتی است. سخنان غیر دقیق و مشحون از اتهامات نیازمند انسان های اندیشمند نیست. اما پیامد اطلاعات و شیوه های مشحون از رفتار و گفتار غیر دقیق چیست؟

قرآن به کسانی که غیر دقیق، و بر اساس حدس و گمان، از تیغ قلم و زبان علیه دیگران به نحوی استفاده می کنند ، نهیب می زند. گویی نهیب قرآن برای امروز ما است: قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ (آیه ۱۰ سوره ذاریات) خراصون به چه معنایی است: خرص: دروغ و سخن گفتن از روی حدس. در اقرب الموارد آمده: «خرص خرصا: کذب، حدس». به زبان امروزی غیردقیق سخن گفتن است. به توجه به معنای خرص، قرآن کسانی را با تهمت و غیردقیق صحبت کردن، روزگار می گذرانند، وعده به نابودی می دهد. غیر دقیق سخن گفتن می تواند در بخش های مختلف عواقب سختی همچون اتهام، دروغ، جعل خبر، و … در باره پیامبر اسلام و دیگر افراد در زندگی روزمره به همراه داشته باشد.. غیر دقیق سخن گفتن به چه معنایی است؟ اگر بخواهیم از برهان خلف، یادری بجوییم، باید بپرسیم دقیق سخن گفتن چه پیامدهایی دارد؟ قرآن می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا یُصۡلِحۡ لَکُمۡ أَعۡمَٰلَکُمۡ وَیَغۡفِرۡ لَکُمۡ ذُنُوبَکُمۡ. آیات فوق ذات میانه روی و دوری از تندروی و افراطی گری را به نمایش می گذارد. به عبارت دیگر حرف دقیق نزدن، کلی گویی های رایج به هر اسمی، علیه هر کسی چه دوست و چه دشمن، در عمق استراتژیک سیاست شکاف های سختی ایجاد می کند و از این منظر برای مومنان سودی ندارد. حرف دقیق نزدن، ویژگی اش عدم صرف زمان درست، برای تولیدات فکری و سیاسی و ارائه آن به جامعه است.

آن چه سود است بیان قول سدید و دقیق است، که به دو نتیجه مهم بر اساس آیات بالا منتهی می شود: ۱-ابتدا قول دقیق که محکم است، اعمال آدمی را اصلاح می کند. جناح، صندلی و توسل به مقدسات و خون شهیدان، و قدرت ، حتی عناوینی چون فیلسوف و استاد دانشگاه، منشاء حقانیت سخنان چنین آدمی نخواهد بود، بلکه به جای وام گیری از چنین محورهایی، حل مساله، درک آن، و تحمل زحمت با دودچراغ خوردن، و بر روی سخنان، قبل از بیان به تفکر استراتژیک پرداختن، از محورهای بسیار مهم دقیق سخن گفتن است . در این وضعیت، نیروی سیاسی نگاه نمی کند که سخن از سوی چه کسی صادر می شود، بلکه توجه می کند محتوای سخن چیست. مانند آنچه در نقد سخنان دکتر عبدالکریم سروش علیه گلشیفته فراهانی مطرح شد و بسیاری آن را دلسوزانه نقد کردند. چنین رویکردی، در هر حوزه، بینش و سواد آن حوزه را نزد اهلش افزایش می دهد. ۲- حرف دقیق زدن، علاوه بر اصلاح اعمال، منتهی به مغفرت در گناه می شود. به عبارت دیگر، برای شخصی که به آداب دقیق اندیشیدن و دقیق عمل کردن، آراسته شده، هیچگاه دنبال اشک و آه برای اصلاح امور خود نیست، بلکه دقیق اندیشی و عمل علمی در ابعاد مختلف زندگی است که منتهی به اصلاح عمل، و استمرار آن منتهی به توسعه فردی و توسعه زندگی جمعی می شود. از این منظر ایجاد جامعه مدنی و جامعه سیاسی رشد یافته، از لوازم دقیق اندیشی و عمل استاندارد، و رعایت آن به ویژه در حوزه کلان سیاسی است. برای مثال در این روش هیچ مجلسی نمی تواند قبل از بررسی صلاحیت وزرا، به آنان به دلیل شناختی که از رئیس جمهور دارند، رای بدهد؛ نتیجه چنین شیوه ای را ملت ایران می پردازند. زیرا سیاستمداران نبض زندگی مردمان را در اختیار دارند، و هر تصمیمی می تواند اقتصاد و سیاست و در نهایت جامعه و فرهنگی را به تلاطم سوق دهد.

دوری از چنین روشی، هراندازه انسان‌های خوبی باشیم، ولی در عمل، به دلیل ناکارآمدی، جامعه ای فساد آلود، رانت خوار، سرشار از تبعیض و رشد نایافته می سازد. از این منظر خراصون کسانی هستند که به قواعد علم رشد و توسعه آشنا نیستند و به دلیل روابط صرف جناحی در جایگاه قدرت می نشینند، و در نهایت زندگی آدمیان را تباه می کنند. حال اگر همان ها دنبال حرف دقیق باشند، بی تردید از جایگاه خلوص فردی، به اصلاح اعمال و حداقل در باره مسئولیت هایی که اداره آن ها خارج از توان شان است، به سرعت تصمیم گرفته و از مسند مذکور مستعفی می شوند. در غیر این صورت جناحی عمل کردن در چارچوب سیستم حامی پیرو، برای تصرف سمت ها و پست ها و دوری از تحزب رقابتی و غیررانتی، نابودی را تضمین می کند. این موضوع شامل شبکه های اجتماعی نیز می شود. ترویج اخبار غیردقیق از کرم صورت گرفته تا اخبار سیاسی که برای منکوب کردن خصم منتشر می شود، همگی، ابعادی از اضمحلال روحی و روانی جامعه با مصرف کالای بنجل بسته های خبری سمی است. از این منظر قرآن پیشتاز دقیق سخن گفتن است و برای رسانه هایی که مدعی سخنگویی اسلام را دارند، باید بدانند حتی علیه دشمن به عدالت سخن نراندن، برایشان عواقب سنگین اضمحلال را به دنبال دارد. قتل الخراصون به همین معناست.

*روزنامه نگار

۲۱۶۲۱۶