برجام شانس تازه‌ای برای احیا دارد؟

ابوالفضل خدائی: به باور کارشناسان و ناظران شانس بازگشت به توافق هسته‌ای اکنون به شدت ناچیز است به ویژه با اتفاق جدیدی که در اصفهان رخ داد. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح اعلام کرد: شامگاه شنبه هشتم بهمن یکی از مجتمع‌های کارگاهی وزارت دفاع در اصفهان مورد حمله ناموفق ریزپرنده‌ها قرار گرفت که یکی از آنها با اصابت پدافند هوایی مجتمع و دو فروند دیگر در تله های پدافندی گرفتار و منفجر شدند.

کارشناسان شورای آتلانتیک این اقدام را راهبرد در جریان ایالات متحده و اسرائیل با توجه به رزمایش عظیم اخیر این دو در راستای بازدارندگی ارزیابی می کنند در حالی که وضعیت احیای برجام همچنان نامشخص است.

این اندیشکده همچنین نوشت: انتظار داشته باشید که ایران به نحوی پاسخ دهد – اما در این مرحله نمی توان گفت که چه زمانی و چگونه.

اگرچه تحولات اخیر بر وضعیت احیای برجام تاثیرگذار بوده مانند ادعای مشارکت پهپادهای ایران در جنگ اوکراین، ادعاهای تکراری و حقوق بشری واشنگتن علیه تهران، مسائل حل نشده پادمانی بین ایران و آژانس و… اما همچنان تلاش های دیپلماتیک، یعنی تنها گزینه منطقی هنوز در جریان است و هیچ جایگزینی معقولی برای آن وجود ندارد.

رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت‌وگویی با اشاره به پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، تاکید کرد که دیپلماسی بهترین راه حل‌ و فصل‌ مسئله توافق هسته‌ای است.

مالی می گوید: اگر روش‌های دیپلماتیک و مذاکراتی میان دو طرف در زمینه توافق هسته‌ای کارآمد نباشد، گزینه نظامی به بحث گذاشته می‌شود» که به گفته جو بایدن، رییس جمهور آمریکا، «آخرین چاره» است. او با اشاره به ناآرامی‌های اخیر در ایران، گفت: دولت آمریکا با وجود پابرجا بودن مشکلات در مدت دو سال گذشته، کاری در راستای تغییر حکومت در ایران انجام نمی‌دهد.

او تاکید کرد: ما با وضعیت بسیار خطرناکی در نتیجه تصمیم نامعقول دولت قبلی برای خروج از توافقی که کارآمد بود مواجه شدیم.

اما این موضع در تمام مقام های آمریکایی یکسان نیست. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اخیرا اعلام کرد که موضوع احیای توافق هسته‌ای در دستور کار دولت بایدن نیست. ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا نیز اخیرا همین موضع را اعلام کرد و گفت: ایران فرصت بازگشت به اجرای کامل برجام را در ماه سپتامبر، زمانی که به توافق روی میز و مورد تائید تمام طرف‌ها پشت کرد، از بین برد.

آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا نیز طی سفر خود به خاورمیانه نیز تاکید کرد دیپلماسی کماکان موثرترین گزینه برای پاسخگویی به نگرانی‌های جامعه جهانی درباره برنامه هسته‌ای ایران است. بلینکن در کنفرانس خبری با نتانیاهو تاکید کرد ما توافق کردیم که ایران هرگز نباید اجازه دستیابی به سلاح هسته‌ای داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

تا چه حد در قبال منافع روسیه عقب‌نشینی کنیم؟

واشنگتن از فضای تبلیغاتی علیه تهران فاصله می‌گیرد

جای خالی ایران در مذاکرات سوریه/ ترکیه و روسیه مخالفند؟

وزیر امور خارجه فرانسه نیز بدون اشاره به کارشکنی‌های طرف‌های غربی در زمینه برجام گفت: اولاً همان‌طور که می‌دانید ما در رابطه با برجام با بن‌بست مواجه هستیم و مسئولیت کامل این وضعیت بر عهده ایران است.

ادعای آمریکایی ها و کشورهای اروپایی در مورد عدم بازگشت دوجانبه به برجام از سوی ایران در حالی مطرح می شود که تمام تنش ها و مشکلات به وجود آمده را ایالات متحده از سال ۲۰۱۸ و با خروج دونالد ترامپ از توافق به وجود آورد. اگرچه بازگشت به برجام از وعده های انتخاباتی جو بایدن بوده اما با گذشت ۲ سال از ورود او به کاخ سفید مذاکرات متوقف مانده و از نظر برخی کارشناسان آمریکا تسلیم فشار اسرائیل و تندروهای پارلمان اروپا شده تا از بازگشت به برجام منصرف شود.

یک شبکه قدرتمند در پی احیای برجام است

تارنمای «نشنال اینترست» بامداد پنجشنبه با تاکید بر اینکه «برجام نمرده است» نوشت: یک شبکه قدرتمند از فعالان خواهان احیای آن است. این تارنما نوشت که به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین حامیان توافق هسته‌ای با ایران امیدوارند که روزی این توافق احیا شود. در همین حال گروهی از فعالان مرتبط با جورج سوروس و چارلز کُخ میلیاردرهای آمریکایی در پشت صحنه تلاش می‌کنند تا زمینه را برای احیای گفت‌وگوها درباره برجام فراهم کنند.

تارنمای آمریکایی «واشنگتن فری بیکن» چهارشنبه گزارش داد که این افراد در ماه دسامبر در ملک راکفلر در آمریکا دیداری در این مورد برگزار کردند.

در این گزارش آمده است: گروه‌هایی که در این تلاش مشارکت دارند عبارتند از شورای ملی ایرانیان آمریکا، صندوق برادران راکفلر، بنیاد جامعه باز، جی استریت و بنیاد موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی.

مت داس مشاور سابق سیاست خارجی برنی سندرز سناتور ایالت ورمونت آمریکا از طرف بنیاد کارنگی در این تلاش‌ها نقش دارد.

واشنگتن فری بیکن به نقل از یک منبع آگاه نوشت: فعالان سوم دسامبر (۱۲ آذر) در این جلسه راهبردی شرکت کردند. این جلسه در «مرکز پوکانتیکو» در ملک خانوادگی جان راکفلر در منطقه وسچستر نیویورک برگزار شد.

نشنال اینترست نوشت: توافق هسته‌ای با ایران در سطح ظاهری، متوقف شده است. اما دولت بایدن همچنان گزینه‌هایش را باز گذاشته است و یک شبکه سیاسی قدرتمند که تامین مالی خوبی هم دارد وزنه خود را در پشت این تلاش قرار داده است تا آمریکا را به توافق بازگرداند.

بن بست مذاکرات از نگاه روسیه و لزوم بازگشت طرف ها به میز مذاکره

میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک در خصوص برجام سخنانی را ارئه کرد و گفت: متاسفانه شرایط کنونی حول برجام را می توان به بن بست خورده توصیف کرد. اما نمی‌توان گفت برجام مرده است.

وی تصریح کرد: شانس برای احیای برجام وجود دارد. برای این امر تصمیم سیاسی تمامی اعضای روند وین برای بازگشت به میز مذاکرات لازم است تا مذاکرات را به نقطه معقول برسانیم. ایران اراده سیاسی برای پایان دادن به این روند را دارد. چنین چیزی را می‌توان در مورد ما و چین نیز بیان کرد. اما اعضای غربی در مرحله کنونی چنین اراده سیاسی ندارند.

احیای مذاکرات تهران و ریاض؛ در دستور کار سفر وزیرخارجه عربستان به عراق

تلاش های عراق برای احیای مذاکرات ایران و عربستان از سال ۲۰۲۱ آغاز شد و پیش از توقف در آوریل گذشته در پنج دور برگزار شد. با این حال فیصل بن فرحان قرار است برای دیدار با همتای عراقی خود به بغداد سفر کند. گفت‌وگوهای بن فرحان در بغداد در حالی صورت می گیرد که محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق هفته گذشته در بیانیه‌ای بر اصرار دولتش جهت ادامه روند نزدیک سازی ایران و عربستان که عراق در تلاش برای محقق کردن آن از طریق احیای مذاکرات بین آنها است، تاکید کرد.

با توجه اهمیت گفتگوهای تهران و ریاض و تاثیر آن بر مذاکرات احیای برجام در صورت گام های رو به جلو در این زمینه، آثار مثبت آن می تواند در گفتگوهای احتمالی به منظور احیای برجام نمایان شود. البته حل موارد دیگر چون مسائل پادمانی بین ایران و آژانس نیز نقش مهمی در شکل گیری گفتگوها برای احیای برجام خواهد داشت.

دیپلماسی؛ تنها گزینه غربی ها برای احیای برجام

رویکرد خصمانه و تحریمی کشورهای غربی علیه ایران در حالی در جریان است که نتایج آن در سالهای پیشین به خوبی اثبات شد و اتکا به دیپلماسی موفق منجر به تنش زدایی و رسیدن طرف ها به توافق نهایی شد. این مساله در مواضع طرف های غربی نیز به خوبی مشخص است. اگرچه بایدن مرگ برجام را چند ماه پیش در یک ویدیو اعلام کرد اما عدم اعلام آن نشان از اهرم های از دست رفته واشنگتن علیه تهران بوده که در نهایت راهی جز دیپلماسی و بازگشت به میز مذاکره را برای طرفین پیش رو نمی گذارد.

311311